تومور هیپوفیز بیماری است که به دلیل رشد غیرطبیعی سلولها در غدهی هیپوفیز ایجاد میشود. هیپوفیز یک غدهای کوچک (به اندازهی یک نخود) در مغز است که پشت بینی و در پایهی مغز قرار گرفته است. این غده هورمونهایی میسازد که بر عملکرد بسیاری از غدهها و قسمتهای دیگر بدن تاثیر دارد. بیشتر تومورهای هیپوفیز خوش خیم بوده و به سایر قسمتهای بدن گسترش پیدا نمیکنند اما می توانند منجر به اختلال در عملکرد غدهی هیپوفیز و مشکلاتی در قسمتهای مختلف بدن شوند. در ادامهی این مقاله در مورد انواع تومورهای هیپوفیز، علائمی که ایجاد مینمایند، نحوهی تشخیص و راههای درمان آنها صحبت خواهیم کرد.
انواع تومورهای هیپوفیز
1. آدنومهای غیرعملکردی
این تومورهای که شیوع بیشتری نیز دارند منجر به تولید هورمون اضافه نمیشود و معمولاُ تا زمانی که بزرگ شوند هیچ گونه علامتی ندارند. زمانی که اندازهی تومور خیلی بزرگ شود باعث ایجاد سردرد و مشکلات بینایی میشود. سلولهای تومور میتوانند سلولهای طبیعی غدهی هیپوفیز را از بین ببرند و این موضوع منجر به کاهش تولید هورمونهای ترشح شده از هیپوفیز میشود.
2. تومورهای تولید کننده پرولاکتین
این تومورها باعث تولید بیش از حد پرولاکتین میشوند. در خانمها این موضوع میتواند باعث ایجاد بینظمی در دورههای قاعدگی و یا حتی توقف قاعدگی شود. تومورهای تولید کننده پرولاکتین همچنین میتوانند باعث ایجاد شیر در سینهها شوند حتی اگر شما باردار نباشید و یا در دوران شیردهی قرار ندارید.
علائمی که تومورهای تولیدکننده پرولاکتین در آقایان ایجاد میکند بدین شکل است:
- اختلال در نعوظ
- عدم علاقه به داشتن رابطه جنسی
- بزرگ شدن سینهها
- کاهش تعداد اسپرمها
- کاهش موهای بدن
سردرد و مشکلات بینایی نیز جز علائمی است که هم در خانمها و هم در آقایان ممکن است ایجاد شود.
بیشتر بخوانید : تومور مغزی
3. تومورهای مولد ACTH
ACTH یا هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک با تحریک غده آدرنال موجب تولید استروئیدهایی میشود که بر متابولیسم بدن تاثیرگذار است. علائمی که این تومورها ایجاد میکنند عبارتند از:
- کاهش التهاب در کل بدن.
- کاهش قدرت سیستم ایمنی بدن
- بیماری کوشینگ (بیماری کوشینگ باعث تحمع چربی در صورت، گردن، کمر، شکم و سینه میشود).
- لاغر شدن دست و پاها
- افزایش فشار خون
- ضعیف شدن استخوانها
4. تومورهای تولید کننده هورمون رشد
این تومورها باعث تولید هورمون رشد بیش از حد میشوند. در کودکان این موضوع باعث تحریک رشد تمام استخوانها میشود و منجر به افزایش قد، رشد سریع، درد مفاصل و ایجاد اسکلتی بزرگتر از حد نرمال میشود. تومورهای تولید کننده هورمون رشد در بزرگسالان باعث ایجاد بیماری به نام آکرومگالی میشود که با علائم زیر همراه است:
- رشد بیش از حد استخوانهای جمجمه، دستها و پاها
- صدای خشن
- تغییر در ظاهر صورت به دلیل رشد غیرطبیعی استخوانهای صورت
- درد در مفاصل
- آپنه خواب و یا خر و پف
- دیابت
علائم تومورهای هیپوفیز
همهی تومورهای هیپوفیز منجر به بروز علائم نمیشود اما در مواردی ممکن است منجر به فشار بر مغز و یا سایر قسمتهای بدن شود. برخی از علائمی که به دلیل تومورهای هیپوفیز ایجاد میشود عبارتند از:
- سردرد
- اختلال در بینایی
- درد در صورت یا گوش
- افتادگی پلک
- تشنج
- حالت تهوع و استفراغ
علت ایجاد تومورهای هیپوفیز
علت دقیق ایجاد تومورهای هیپوفیز به طور کامل شناخته شده نیست اما به نظر میرسد وضعیتی به نام نئوپلازی غدد درون ریز متعدد نوع 1 میتواند احتمال ابتلا به این تومورها را افزایش یدهد. این اختلال معمولاُ به صورت ارثی در خانوادهها وجود دارد.
تشخیص تومورهای هیپوفیز
در اغلب موارد تومورهای هیپوفیز هیچ گونه علائمی ایجاد نمیکنند و به همین دلیل تشخیص داده نمیشوند. این تومورهای گاهی اوقات در یک تصویربرداری اتفاقی از مغز تشخیص داده میشوند. 25 درصد افراد ممکن است مبتلا به تومورهای کوچکی در هیپوفیز باشند بدون اینکه از این موضوع اطلاعی داشته باشند.
در مواردی که پزشک به تومور هیپوفیز مشکوک باشد، آزمایشهایی جهت تشخیص دقیق تجویز مینماید که شامل این موارد است:
- آزمایش خون و ادرار: جهت بررسی سطح هورمونها در خون و ادرار
- سیتی اسکن
- ام آر آی
- بیوپسی
درمان تومور هیپوفیز
انتخاب روش درمان تومورهای هیپوفیز به عوامل زیر بستگی دارد:
- سن بیمار
- وضعیت سلامت کلی بیمار
- سابقهی پزشکی بیمار
- شدت علائم
پزشک در انتها با توجه به نظر بیمار، یکی از درمانهای زیر را انتخاب مینماید:
- جراحی: در مواردی که تومور کوچک باشد گزینهی جراحی به عنوان بهترین گزینهی درمانی است.
- پرتودرمانی خارجی: در این روش سطوح بالای اشعه به سمت سلولهای سرطانی ارسال میشود.
- رادیوسرجری: دوز بالای پرتو به صورت مستقیم به بافت سرطانی فرستاده میشود تا آسیب کمتری به بافتهای مجاور وارد شود.
- استفاده از دارو: در برخی موارد میتوان با تجویز داروهایی میزان تولید هورمون رشد تولید شده توسط تومور را کاهش داد.