پرتودرمانی اولین بار در سال 1901 جهت درمان بیماری سرطان مورد استفاده قرار گرفت، استفاده از پرتودرمانی در درمان سرطان انقلابی در دنیای پزشکی بود و اکنون پس از گذشت بیش از 30 سال و با پیشرفت‌هایی که در فیزیک و پزشکی انجام شده است پرتودرمانی با دقت، اثربخشی و ایمنی بسیار بالاتر در دنیای پزشکی کاربرد دارد. آژانس بین المللی انرژی اتمی تلاش می‌نماید تا پیشرفت‌هایی که در رادیوتراپی شکل گرفته است در تمام نقاط جهان در دسترس بیماران قرار بگیرد.
انواع روش‌های پرتودرمانی
دو روش جهت پرتودرمانی وجود دارد:
پرتودرمانی خارجی: یک درمان موضعی می‌باشد که با کمک دستگاه بزرگی به قسمتی از بدن که دچار سلول‌های سرطانی می‌باشد تشعشعات کنترل شده‌ای فرستاده می‌شود.
پرتودرمانی داخلی: در این روش یک منبع پرتو در داخل بدن قرار می‌گیرد. پرتوهای درمانی ممکن است به صورت مایع و یا جامد در داخل و یا نزدیک تومور قرار بگیرند.
اثرات پرتودرمانی
پرتودرمانی با هدف قرار دادن انواع سلول‌های سرطانی در قسمت‌های مختلف بدن، می‌تواند در درمان هدفمند، بهبود کیفیت زندگی بیماران، بهبود بیماری سرطان و جلوگیری از عود این بیماری نقش موثری داشته باشد.
روش‌های نوین پرتودرمانی مانند پرتودرمانی استریوتاکتیک امیدهای تازه‌ای را در درمان انواع بیماری‌های سرطان در پی داشته است. این روش درمانی به سرعت در حال رشد می‌باشد و چشم انداز روشنی برای آن در آینده قابل مشاهده می‌باشد.
شیوع بیماری سرطان
هر سال حدود 14 میلیون نفر از مردم در سراسر جهان به بیماری سرطان مبتلا می شوند، تقریباُ نیمی از بیماران جهت درمان بیماری خود از پرتودرمانی استفاده می‌نمایند، این درمان ممکن است همراه با سایر روش‌های درمانی مانند جراحی و یا شیمی درمانی مورد استفاده قرار بگیرد.
با اینکه استفاده از این روش درمانی در بسیاری از کشورهای در حال توسعه با چالش‌هایی روبرو می‌باشد اما سازمان بین المللی انرژی اتمی در حال آموزش و انتقال ایمن این فناوری به تمام کشورها می‌باشد تا تمام افراد بتوانند از خدمات درمانی این روش بهره‌مند شوند.
هدف پرتودرمانی
هدف اصلی پرتودرمانی از بین بردن تومور و سلول‌های سرطانی با دقت بالا و بدون آسیب رساندن به بافت‌های طبیعی و اندام‌های حیاتی بیماران می‌باشد.
در مسیر درمان ابتدا باید موقعیت تومورها با روش‌های تصویربرداری به دقت مشخص شود و سپس با محاسبات دقیق، دوز دستگاه پرتودرمانی تعیین شود. با اینکه دوزهای بالای پرتودرمانی می‌تواند تعداد بیشتری از سلول‌های سرطانی را از بین ببرند اما آسیب و خطر بیشتری برای بافت‌های سالم در پی دارد. به همین دلیل استفاده از خدمات پرتودرمانی احتیاج به متخصصین باتجربه در حوزه‌ی درمان سرطان دارد.
پرتودرمانی و انواع سرطان‌ها
همان طور که پیشتر ذکر شد، پرتودرمانی یک فناوری نوین می‌باشد که تنها چند دهه پیش ابداع شده است و در حال حاضر همچنان تحقیقات گسترده‌ای در مورد کاربرد آن در انواع سرطان‌ها در حال انجام می‌باشد.
پرتودرمانی تقریباُ در درمان انواع سرطان‌ها کاربرد دارد. در سرطان‌های بدخیم که به سمت غدد لنفاوی مجاور گسترش یافته‌اند پرتودرمانی می‌تواند در کاهش اندازه‌ی تومور استفاده شود و در نهایت باقی مانده‌ی سلول‌های سرطانی با روش جراحی خارج می‌شود.
در افرادی که در مراحل پیشرفته‌ی بیماری سرطان هستند پرتودرمانی به عنوان یک درمان تسکینی مورد استفاده قرار می‌گیرد که در تسکین علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران مناسب می‌باشد.
درصد موفقیت پرتودرمانی
بر اساس نتایج یک مطالعه در سال 2016 حدود 29 درصد از کل بیمارانی که تحت درمان با روش پرتودرمانی بودند توانستند به بهبودی دست پیدا کنند، پیش بینی می‌شود این عدد با توجه به پیشرفت‌هایی که هر ساله در استفاده از این روش درمانی ایجاد می‌شود به مرور افزایش بیابد.
در مطالعه‌ی مذکور درصد موفقیت پرتودرمانی در انواع سرطان‌ها بدین صورت گزارش شده است:
درمان سرطان سینه : 40 درصد
سرطان پروستات: 23 درصد
سرطان سر و گردن: 5.8 درصد
سرطان لنفوم: 5.6 درصد
سرطان رحم: 3.9 درصد
سرطان رکتوم: 3.8 درصد
میزان بقاء در بیماران بالای 70 سال که از روش پرتودرمانی استفاده می‌نمایند نسبت به افرادی که تحت درمان با سایر روش‌ها هستند بیشتر می‌باشد.
با این حال با توجه به اینکه اثرات بلند مدت قرار گرفتن در معرض تشعشات در این گروه از بیماران هنوز به طور کامل مورد مطالعه قرار نگرفته است لازم است تا تحقیقات و بررسی‌های بیشتری در مورد این روش درمانی انجام شود.
عوامل موثر در درصد موفقیت پرتودرمانی
- نوع سرطان (خوش خیم و یا بدخیم بودن)
- اندازه‌ی تومور
- محل قرار گرفتن تومور در بدن
- گسترش سرطان
- زمان تشخیص بیماری
- نزدیک بودن تومور به بافت‌های حساس و حیاتی بدن که به پرتودرمانی حساس می‌باشند.
- سلامت عمومی بیمار و بیماری‌های مزمنی که در حال حاضر به آن دچار می‌باشد.
- سایر روش‌های درمان سرطان که بیمار در گذشته دریافت نموده است و یا در حال حاضر همراه با پرتودرمانی انجام می‌دهد و همچنین روش‌های درمانی که در آینده دریافت خواهد کرد.
- سن بیمار و سایر شرایط وضعیت جسمانی بیمار
تمام عوامل ذکر شده می‌توانند در میزان موفقیت پرتودرمانی موثر باشند اما به نظر می‌رسد با پیشرفت‌هایی که در این حوزه انجام شده است درصد موفقیت با پرتودرمانی هر ساله تغییرات مثبت و رو به رشدی داشته باشد.