سوالات متداول شیمی درمانی
فواصل شیمی درمانی چقدر است؟
دوره های شیمی درمانی اغلب هر ۳ هفته است. اما بر اساس بیماری و نظر پزشک ممکن است هر دو هفته تا چهارهفته متفاوت باشد. موارد کمی شیمی درمانی به صورت هفتگی انجام می شود.
اثر شیمی درمانی و رادیوتراپی بر پوست من چگونه خواهد بود؟
ناحیه ای از پوست که رادیوتراپی می‌شود ممکن است دچار سوختگی شود. همچنین داروهای شیمی‌درمانی ممکن است باعث تغییراتی جزئی مثل لکه های قرمز یا کهیر در محل تزریق داروها، تغییررنگ و کدرشدن پوست و ناخن، خشک شدن، پوسته شدن و خارش در پوست بشود. ممکن است ناخن های شما تیره، زرد، شکننده یا ترک خورده شوند و یا جوشهای کوچکی زیر پوست پیدا شود که اکثر اینها به مرور رفع می شود و به درمان خاصی نیاز ندارد.
کی لازم است برای بی نظم شدن عادات ماهانه به پزشک مراجعه کنم؟
شیمی درمانی می‌تواند باعث نامنظم شدن عادت ماهانه و یا قطع آن در بعضی از افراد شود و تا پایان دوره درمان ادامه داشته باشد، درصورت زیاد شدن خونریزی عادت ماهانه، کم شدن فاصله بین دو عادت ماهانه، گرگرفتگی، یائسگی زودرس، عفونت و ترشح در ناحیه تناسلی، به پرستار و پزشک معالج اطلاع دهید
چرا شیمی‌درمانی به این شدت باعث خستگی من شده است؟
همانطور که داروهای شیمی‌درمانی باعث کاهش گلبول سفید می‌شود ممکن است گلبولهای قرمز خون (RBC) هم کاهش یابند و چون کار اصلی گلبولهای قرمز، بردن اکسیژن از ریه به بافت های مختلف است کاهش این گلبولها باعث کمخونی شده و به دنبال آن بیمار دچار خستگی (احساس ضعف وخستگی شدید)، سرگیجه (احساس عدم تعادل) رنگ پریدگی، تپش قلب و حتی تنگی نفس می‌شود. حتماً در صورت مشاهده هر یک از این علائم پزشکتان را در جریان بگذارید.
چرا پس از چند جلسه خواب رفتگی و گزگز انگشتان در دست و پاهایم شروع شده است؟
داروهای شیمی‌درمانی ممکن است تغییراتی در اعصاب حسی ایجاد کنند و باعث عوارضی مثل احساس سوزش، ضعف یا کرخی و خواب رفتگی انگشتان دست و پا و یا اختلال در حرکت و از دست دادن تعادل شوند که معمولاً گذرا بوده و با قطع دارو بتدریج برطرف می شود. پزشک را درجریان این امر بگذارید، ممکن است مقدار مصرف داروها را کاهش دهد.
- با احتیاط راه بروید، هنگام استفاده از پله‌ها از نرده کنار پله کمک بگیرید. کفش با زیر پلاستیکی بپوشید.
- هنگام حمام کردن ازکفپوشهای مخصوص و دمپایی عاجدار استفاده کنید تا لیز نخورید.
- حس پاهای شما به خصوص کاهش پیدا کرده است و در صورتی که به جایی بخورد بدون اینکه متوجه شوید آسیب می بیند و عفونت می کند. بنابراین همیشه دمپایی جلو پوشیده در خانه بپوشید.
- کمتر رانندگی کنید چون حس ترمز در کف پا کم می شود.
در هنگام و بعد از شیمی‌درمانی لازم است چه کارهایی انجام دهم؟
سعی کنید آرام باشید و با خواندن کتاب، گوش دادن به موسیقی آرام، تماشای فیلم مورد علاقه خود را سرگرم کنید. درحین شیمی‌درمانی، زمانی که دارو در جریان است از قرصهای مکیدنی، آب نبات بدون قند یا آدامس طعم دار استفاده کنید.
نیم ساعت قبل از تزریق، ادرار کنید تا نیاز به دستشوئی پیدا نکنید. درهنگام تزریق هرگونه تاول، سوزش، خارش، و قرمزی پوست یا هرگونه مشکل تنفسی و درد را سریعاً به پرستار اطلاع دهید. در 24 تا 72 ساعت اول بعد از تزریق، نوشیدن بیشتر مایعات به دفع سریعتر داروها از طریق ادرار کمک می‌کند. در صورت مشاهده هرگونه علائم غیرطبیعی دفع ادرار (تغییر رنگ ادرار، تکرر ادرار، درد یا سوزش هنگام دفع ادرار و …) سریعاً به پذیرش و پرستار اطلاع دهید.
آیا می‌توانم همزمان از داروهای دیگر استفاده کنم؟
اگر هر نوع دارو، قرص، شربت، آمپول، کپسول تقویتی و غیرتقویتی مانند مسکن‌ها، داروهای خواب‌آور، ویتامینها، داروهای مکمل، داروهای گیاهی و …. مصرف می‌کنید حتماً لیست آنها را به پزشک معالج یا پرستار مربوطه اطلاع دهید. بدون اطلاع و اجازه پزشک معالج، خودسرانه هیچ داروی شیمیایی یا گیاهی مصرف نکنید. چون بعضی از این داروها ممکن است اثر داروهای شیمی‌درمانی را از بین ببرد. همینطور در مورد تزریق هرگونه واکسن، قبل ازشروع دوره شیمی‌درمانی یا پس از پایان آن با پزشک معالج مشورت کنید .
حاملگی و شیمی‌درمانی؟
این داروها ممکن است در بعضی افراد روی تمایل جنسی تأثیر موقت داشته‌باشد. لذا در مورد رفتارهای جنسی و روابط زناشویی و یا مصرف قرصهای ضدبارداری، روش‌های ضدبارداری و زمان مناسب بارداری حتماً با پزشک متخصص انکولوژی مشورت کنید. به هیچ وجه وقوع حاملگی در دوره شیمی‌درمانی توصیه نمی‌شود زیرا داروهای شیمی‌درمانی به جنین آسیب می‌رساند. در طی این مدت از یک روش مطمئن جلوگیری از بارداری استفاده کنید.
شیمی‌درمانی چه عوارضی دارد؟
عوارضی که ممکن است این داروها در بدن بوجود بیاورند بستگی به نوع دارو و شدت واکنش بدن شما دارد. ممکن است که هیچ یک از این عوارض در فردی دیده نشود و یا اینکه یک یا چند تا از آنها برای دیگری اتفاق بیافتد. دانستن آنها به شما کمک می‌کند تا در صورت بروز با آمادگی قبلی و با آگاهی آنها را تحمل کنید و با آنها کنار بیایید. نکته مهم آنست که هرگونه عوارض جانبی و علائم غیرطبیعی را به پزشک معالج و پرستار مربوطه فوراً گزارش دهید.
طولانی شدن بیش ازحد این عوارض می توانند موجب گسترش بیماری و مشکل شدن درمان گردد.
شایعترین عوارض شیمی‌درمانی عبارتند از:
تهوع و استفراغ، بی اشتهایی، اسهال، یبوست، ناراحتی دهان و گلو، ریزش مو، احتمال عفونت، ناراحتی پوستی، نامنظم شدن عادت ماهانه یا قطع آن، احساس ضعف و خستگی و تنگی نفس، خواب‌رفتگی و گزگز انگشتان، تورم صورت، دستها، پاها و شکم و خونریزی داخلی. اکثر این عوارض خفیف و موقتی بوده و با طی شدن دوره شیمی‌درمانی به طور طبیعی برطرف می‌شوند اما گاهی لازم است که برای آنها درمان انجام شود.
بی اشتهایی در شیمی درمانی
معمولاً بی‌اشتهایی در چند روز اول پس از شروع هر دوره شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی پیدا می‌شود. برای رفع بی اشتهایی نکات زیر رعایت شود:
- دفعات غذاخوردن را زیاد کنید ولی هر بار مقدارکمی غذای سبک و مغذی بخورید.
- هنگامیکه اشتهای بهتری دارید (معمولاً در اوایل صبح) غذای بیشتری بخورید. از غذاهای حاضری سالم که مورد دلخواه شماست استفاده کنید. • درتهیه و طبخ غذای خوشمزه از دیگران کمک بگیرید.
- در اثر شیمی‌درمانی ممکن است اختلالی در پرزهای چشایی پیدا شود و اشتهای شما به گوشت از بین برود. با زدن چاشنی‌ها و سس‌ها به گوشت می‌توانید طعم غذا را خوشمزه کنید.
- ترجیحاً مرغ و ماهی را جایگزین گوشت قرمزکنید، یا پوره گوشت بخورید.
- درباره مکمل‌های غذایی و رژیم غذایی خاص در طول درمان حتماً با پزشک معالج، پرستار و متخصص تغذیه مشورت کنید.
توجه داشته باشید که غذا نخوردن باعث کاهش وزن می‌شود و کاهش وزن باعث کاهش مقاومت بدنتان شده و بهبودی‌تان را به تأخیر می‌اندازد. پس اراده کنید خوب غذا بخورید تا انرژی لازم برای مقابله با بیماری را داشته باشید. رژیم غذای سالم و مناسب در بدست آوردن توانائی و بازسازی بافت و بهبود حال عمومی بیمار و در نهایت درمان کامل بیماری وی کمک می‌کند. هر هفته خودتان را وزن کنید و درصورت کاهش وزن به پزشک اطلاع دهید.
آیا اسهال در زمان شیمی درمانی خطرناک تر است؟
اسهال می‌تواند در این دوران بسیار خطرناک باشد. اگر به اسهال مبتلا شدید و همزمان تب داشتید یا با دفع خون همراه بود حتماً به پزشک مراجعه کنید. در غیر اینصورت می‌توان با رعایت نکات زیر آن را کنترل کرد:
- خودسرانه اقدام به مصرف دارو نکنید.
- برای جبران آب از دست رفته مایعات فراوان بخورید. مایعاتی مانند آب، آب سیب، چای کمرنگ کمک کننده هستند.
- مایعات خیلی سرد و یا خیلی گرم نخورید و اگر نوشابه مصرف می‌کنید صبرکنید تا گازش کاملاً خارج گردد.
- غذا را مقدار کم و به دفعات متعدد بخورید. (بیشترازسه وعده درروز)
- از خوردن میوه‌جات با پوست و دانه و سبزیجات خام، کلم، نخود و لوبیا، غذاهای سرخ شده یا چرب، ادویه جات و شیرینی خودداری کنید.
- ممکن است مصرف شیر بدلیل ایجاد نفخ با نظر پزشک معالج، محدود شود.
- معمولاً چون موقع اسهال، پتاسیم زیادی از بدن دفع می‌شود از غذاهای حاوی پتاسیم مثل موز، مرکبات، نکتار هلو و زردآلو، سیب‌زمینی با نظر پزشک معالج استفاده کنید.
چنانچه اسهال شما بدتر شده است بلافاصله به پزشک معالج اطلاع دهید. امکان دارد نیاز به جایگزینی مایعات بدن به روش تزریقی باشد.
از وقتی شیمی درمانی شروع شده دچار یبوست شده ام، چکار کنم تا بهتر شوم؟
یکی از عوارض شیمی‌درمانی و عدم تحرک، یبوست و کاهش اشتهاست، اقدامات زیر برای جلوگیری و درمان یبوست مؤثر است:
- مایعات زیاد بنوشید، آب میوه‌هایی مانند آلو، انجیر، گلابی بخورید، آلو یا انجیر را خیس کرده و صبح ناشتا میل نمائید. در مورد اینکه این میوه‌ها تمیز شسته شده است مطمئن شوید.
- با پزشک معالج در مورد افزایش میزان فیبر رژیم غذایی مشورت کنید (به بعضی از بیماران رژیم غذایی پرفیبر توصیه نمی‌شود) غذاهای پرفیبر شامل میوه‌جات و سبزیجات با پوست و دانه، غلات، نان سبوس دار، میوه های تازه و …… هستند.
- بیشتر پیاده روی و حرکت کنید، کمتر روی تخت دراز بکشید.
- بدون اطلاع پزشک داروهای گوارشی و ملین استفاده نکنید اگر می‌خواهید از شیاف یا ملینهای گیاهی نظیر سی لاکس، برگ سنا و غیره استفاده کنید حتماً با پزشک معالج مشورت کنید.
چرا بعد از شیمی درمانی احساس سوزش زبان و گلو دارم؟
بعضی داروهای شیمی‌درمانی ممکن است باعث خشکی و یا زخم دهان و اطراف گلو شود و یا در فرو دادن غذا یا جویدن اشکالاتی بوجود آورد. رعایت نکات زیر می‌تواند به حل این مشکل کمک کند:
- روزانه داخل دهان را به دقت کنترل کرده و موارد التهاب و هرگونه پلاکهای سفید روی زبان، ته گلو، آبسههای لثه و سایر نقاط دهان و دندان، خلط و گرفتگی صدا را به پرستار و پزشک معالج اطلاع دهید. با پزشک خود در مورد مراجعه به دندانپزشک صحبت کنید .
- ازمواد غذایی سفت و خشک مثل بیسکوئیت و چیپس به علت اینکه به بافت دهان آسیب میزند استفاده نکنید. مایعات مغذی و غذاهای نرم و پوره که به راحتی جویده و بلعیده می‌شود بخورید.
- غذاهای پخته را در مخلوط کن به صورت مایع درآورید تا مصرفش آسانتر شود، از مخلوط کن برای تهیه پوره ها استفاده کنید .
- آبنبات بدون قند با تکه های یخ، بستنی، آدامس کم شیرین استفاده کنید.
- آب میوه ترش و اسیدی ننوشید .
- خوراکیهای آبدار مثل شیر، ماست، بستنی، املت، فرنی، حلیم، سوپ، آب گوشت، پوره میوه بخورید.
- از مصرف غذاهای ترش و شور، خیلی سرد یا خیلی گرم خودداری کنید، به غذاهایتان ادویه تند و نمک زیاد نزنید.
- ازمصرف نوشابه های حاوی الکل و همینطور سیگار پرهیز کنید.
- دهان و لثه‌هایتان را تمیز نگهدارید. برای جلوگیری از بوی بد دهان از آدامس استفاده کنید.
- دندان‌ها و لثه ها را بعد از هر وعده غذایی مسواک کنید. از مسواک نرم و خمیر دندان مناسب استفاده کنید و دندانهایتان را به آرامی مسواک بزنید.
- در صورت داشتن دندانهای مصنوعی، بهتراست بعد از هر وعده غذا آن را از دهان درآورید و با مسواک بشوئید.
- روزی چند بار با محلول آب نمک ساده (سرم نمکی) یا محلول رقیق جوش شیرین غرغره کنید و دهانتان را بشوئید.
- اگر داخل دهان و لثه‌ها زخم یا عفونت مشاهده کردید، از پزشک معالج درمورد دهان شویه مناسب و داروهای تسکین دهنده درد سؤال کنید.
- از دهان شویه الکل‌دار (کلروهگزین) استفاده نکنید و اگر می‌خواهید از دهان‌شویه‌های گیاهی یا حاوی فلوراید استفاده کنید با پزشک معالج و دندانپزشک مشورت کنید.
آیا موهای من موقع شیمی درمانی خواهد ریخت؟
چون سرعت رشد و تکثیر (زیادشدن) سلولهای پیاز موی سر و تن بسیار زیاد است از این رو ممکن است در اثر شیمی‌درمانی موقتاً به آنها آسیب برسد ولی پس از قطع دارو موهایتان به حالت طبیعی در خواهد آمد. همه داروهای شیمی‌درمانی باعث ریزش موها نمی شود. نگران ریزش موقت موهای خود نباشید، درصورت تمایل می‌توانید:
- قبل از شیمی‌درمانی موهایتان را کوتاه کنید .
- از کلاه، شال گردن یاروسری نخی استفاده کنید.
- بدون کلاه لبه دار زیرنور مستقیم خورشید قرار نگیرید، از کرم مرطوب کننده و ضد آفتاب برای پوست سر استفاده کنید .
- در فصل پائیز و زمستان اگر در ناحیه سر خود احساس سرما داشتید حتماً ازکلاه، روسری یا عرق چین هنگام خواب استفاده کنید .
- با شانه درشت موهای خود راشانه کنید.
- از شامپوهای ملایم (شامپوبچه) برای شستن مو استفاده کنید و بهتر است بعد از حمام از سشوار استفاده نکنید.
- جهت استحمام از آب ولرم استفاده کنید. آب داغ به موهای شما آسیب بیشتری وارد می‌کند.
هر روز مدت زمان درمان چقدر خواهد بود؟
زمانی که دستگاه روشن بوده و به تومور اشعه می تاباند کمتر از چند دقیقه است. اما همکاران درمانگر ما برای اطمینان از کیفیت درمان و تنظیم لیزرها و کنترل اندازه گیری ها به وقت بیشتری احتیاج دارند که در حد ده الی پانزده دقیقه است.
به جز دارو با چه روشی می توانم تهوع و استفراغ کمتری داشته باشم؟
- از مصرف غذاهای چرب و پرحجم خودداری کنید.
- هربار که غذا می‌خورید لقمه‌های کوچک بردارید، آهسته بخورید و بنوشید.
- چند روز اول پس از پرتودرمانی سعی کنید از گوشت سفید مثل مرغ و ماهی استفاده کنید. پس از این مدت می‌توان از گوشت قرمز بخصوص ماهیچه نیز استفاده کرد.
- با باز کردن پنجره اطاق، هوای تازه و تمیز تنفس کنید. لباس های گشاد بپوشید.
- از رفت و آمد در محل‌هایی که بوهای گوناگون مثل بوی پخت و پز، دود سیگار یا عطهای تند به مشام می‌رسد پرهیز نمائید.
- بعد از خوردن غذا تا دو ساعت به حالت نشسته استراحت کنید و از دراز کشیدن خودداری کنید.
- خوردن مقدار کمی کشک پاستوریزه یا نوشیدن چای زنجبیل بعد از صرف غذا در کاهش تهوع مؤثر است.
چرا بی اشتها هستم و برای مقابله چه کاری باید انجام دهم؟
- قبل از هر وعده غذا کمی قدم بزنید تا اشتهای شما بیشتر گردد.
- هر موقع احساس گرسنگی کردید غذا بخورید، غذا را به مقدار کم و به دفعات بخورید.
- هنگاهیکه اشتهای بیشتری دارید (معمولاً در اوایل صبح) غذای بیشتری بخورید.
- از غذاها و نوشیدنی حاضری سالم که مورد دلخواه شماست استفاده کنید.
- با افزودن چاشنی‌ها و سس ها، طعم غذا را خوشمزه کنید، ترجیحاً مرغ و ماهی را جایگزین گوشت قرمز کنید.
شیمی درمانی چیست؟
- هر چند همه داروها مولکولهای شیمیایی هستند اما اصطلاح شیمی درمانی به معنی استفاده از داروهای شیمیایی خاص برای توقف رشد سلولهای غیرطبیعی و انهدام توده سلولی (تومور) به کار می‌رود. داروهای شیمی‌درمانی توسط گردش خون در تمام نقاط بدن پخش می‌شوند و قدرت رشد و تکثیر (اضافه شدن) سلولهای سرطانی را از بین می‌برند.
آیا شیمی درمانی درد دارد؟
- مصرف داروهای شیمی‌درمانی درد ندارد. اما اگر هنگام تزریق دارو داخل رگ، اشتباهی زیرپوست تزریق شود، متورم شده، سوزش و درد شدیدی می‌گیرد که باید فوراً به پزشک یا پرستار مسئول تزریق اطلاع دهید.
- به دنبال تزریق بعضی از داروهای شیمی‌درمانی ممکن است دچار دردهای عضلانی یا استخوانی شوید. با مشورت پزشک معالج می توان از داروهای مسکن جهت کنترل درد استفاده نمود. اگر در روزهای بعد از شیمی‌درمانی دچار عوارض دردناک نظیر درد عضلانی، درد استخوان، زخم دهان، سردرد، دردمعده و ….. شدید؛ محل درد، زمان شروع درد، مدت درد، شدت درد، کیفیت و نوع احساس درد، مقدار و نوع مصرف داروهای مسکن را به دقت برای پزشک معالج و پرستارتان شرح دهید. بدون انتقال این اطلاعات درد شما کنترل نخواهد شد.
آیا مشکلات پس از شیمی‌درمانی نگران کننده است؟
آیا مشکلات پس از شیمی‌درمانی نگران کننده است؟