افرادی که جهت درمان بیماری خود باید پرتودرمانی انجام دهند در اغلب موارد هیچ گونه شناختی از این فرآیند ندارند و اولین سوالی که به ذهن آنها می‌رسد این است که آیا پرتودرمانی درد دارد؟ آیا دوره‌ای دردناک در انتظار آنها است؟ اگر پاسخ مثبت است میزان درد تا چه حد است و چگونه می‌توان آن را کنترل کرد؟ و یا اگر پاسخ منفی است به طور کلی در هنگام رادیوتراپی چه چیزی در انتظار آنها است؟
در ادامه‌ی این مقاله به این سوال‌ها پاسخ داده خواهد شد.
آیا پرتودرمانی درد دارد؟
پرتودرمانی به دو صورت ممکن است انجام شود:
- پرتودرمانی خارجی
- پرتودرمانی خارجی
معمولاُ پرتودرمانی خارجی هیچ دردی ندارد. تا زمانی که شما در حال دریافت پرتودرمانی هستید هیچ حس درد و ناراحتی نخواهید داشت. در طی جلسات درمانی ممکن است گاهی صدای کلیک یا بوق می‌شنوید که طبیعی است.
نحوه انجام پرتودرمانی خارجی
ابتدا ممکن است علامت‌های کوچکی روی پوست بدن شما گذاشته شود. این علامت‌ها محل دقیق تابش اشعه را مشخص می‌نماید. در برخی موارد لازم است تا در طی انجام پرتودرمانی بی‌حرکت بمانید. جهت بی‌حرکت ماندن ممکن است از نوار، فوم‌های اسفنجی، قالب‌ها و یا سایر ابزار جهت ثابت ماندن وضعیت بیمار استفاده شود.
به عنوان مثال جهت پرتودرمانی صورت، یک ماسک مشبک روی صورت بیمار قرار می‌گیرد که روی تخت محکم خواهد شد. به طور کلی سعی می‌شود وضعیت شما به گونه‌ای باشد تا در هنگام پرتودرمانی راحت باشید اما در هر مرحله که احساس درد و ناراحتی کردید می‌توانید به متخصص و یا تکنسین پرتودرمانی اطلاع دهید.
اگر استرس بیش از حد دارید از پزشک خود بخواهید داروهای آرام بخش برای شما تجویز نماید تا پیش از شروع هر جلسه‌ی درمان مصرف نمائيد.
پرتودرمانی داخلی
در طی پرتودرمانی داخلی ممکن است مقداری احساس ناراحتی و یا درد داشته باشید. تمام مراحل درمان که در طی پرتودرمانی داخلی انجام می‌شود پیش از درمان برای شما شرح داده خواهد شد.
برای این فرآیند لازم است به صورت کاملاُ بی حرکت دراز بکشید. اگر به دلیل بیماری خود در موقعیت خاصی نمی‌توانید دراز بکشید لازم است پیش از شروع درمان به تکنسین مربوطه توضیح دهید تا موقعیت دراز کشیدن شما را اصلاح نماید.
در طی جلسه‌ی درمان پرتودرمانی داخلی و یا پس از آن ممکن است مقداری درد داشته باشید. میزان درد با توجه به ناحیه‌ی درمان و همچنین میزان تشعشعی که دریافت می‌کنید متفاوت است.
پرتودرمانی داخلی به دو صورت انجام می‌شود:
1. درمان مایع رادیواکتیو (رادیوایزوتوپ یا رادیونوکلئید درمانی): درمان مایع رادیواکتیو به صورت نوشیدنی، کپسول و یا تزریق انجام خواهد شد.
2. براکی تراپی (درمان ایمپلنت رادیواکتیو): در این روش ماده‌ی رادیواکتیو داخل محفظه‌ای به نام ایمپلنت قرار می‌گیرد. ایمپلنت ممکن است به صورت دانه، سیم و یا دیسک باشد که باید برای مدت معینی (چند دقیقه و یا چند روز) در بدن قرار می‌گیرد. سپس ایمپلنت‌ها در ناحیه‌ای نزدیک بافت سرطانی قرار داده می‌شوند تا با پرتوهایی که از خود خارج می‌کنند سلول‌های سرطانی را از بین ببرند. این روش درمان برای سرطان‌های پروستات، رحم و دهانه‌ی رحم کاربرد دارد.
پرتودرمانی‌های داخلی دوز بالاتری از اشعه را که با عوارض جانبی کمتری نسبت به پرتودرمانی خارجی همراه است ایجاد می‌نماید. در پرتودرمانی داخلی اشعه‌ها به نزدیک محل تومور و بافت سرطانی می‌رسند در نتیجه تاثیر بیشتری روی سلول‌های سرطانی دارند و سلول‌های سالم کمتری را از بین می‌برند.
بنابراین همان طور که اشاره شد پرتودرمانی داخلی که با تزریق و یا استفاده از ایمپلنت انجام شود ممکن است مقداری درد و ناراحتی به همراه داشته باشد.
نکته‌ی مهم این است که در هر مرحله که احساس درد و ناراحتی داشتید می‌توانید از پزشک خود بخواهید که از داروهای مسکن جهت کاهش درد استفاده نماید.
سایر عوارض جانبی پرتودرمانی که ممکن است با درد همراه باشد
- حساسیت پوستی که ممکن است با درد در ناحیه درمان همراه باشد.
- اختلال در بلع که ممکن است با درد همراه باشد.
- سوزش و یا درد در هنگام ادرار کردن
- خشکی واژن و درد در هنگام رابطه جنسی
- درد و تورم در پاها و بازوها به دلیل لنف ادم
- درد و بی‌حسی در دست‌ها و پاها
اکثر عوارض جانبی که نام بردین حدود یک الی دو ماه پس از اتمام دوره‌های پرتودرمانی به تدریج از بین می‌روند. در صورتی که هر کدام از عوارض ذکر شده برای شما ناراحتی شدید ایجاد کرد می‌توانید با پزشک خود صحبت نمائید تا مسکن‌های مناسب تجویز نماید.
خلاصه
همان طور که در این مقاله اشاره شد پرتو درمانی انواع مختلفی دارد. اگر روش درمانی شما به صورت پرتودرمانی خارجی باشد در اغلب موارد هیچ گونه درد و ناراحتی حس نخواهید کرد اما پرتودرمانی داخلی در برخی موارد ممکن است با کمی درد و ناراحتی همراه باشد. به طور کلی میزان درد در طی پرتودرمانی اندک است و منجر به ناراحتی شدید برای بیماران نمی‌شود.